ویژگیهای اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه، که در زبان انگلیسی به آن Bonds گفته میشود، نوعی ابزار مالی هستند و به وسیله آنها، دولتها، شرکتها یا سایر نهادها جهت تأمین مالی پروژهها یا فعالیتهای خود، سرمایه جمعآوری میکنند.
این اوراق به دارنده خود حق دریافت بازپرداخت اصل و بهره را در زمانهای مشخص میدهد. ورقههای قرض الحسنه به اصطلاح ابزارهایی هستند که افراد یا مؤسسات به شکل حسنه (بدون بهره) به یکدیگر قرض میدهند. این اقدام معمولاً به منظور کمک به افراد نیازمند یا حمایت از یک هدف خیریه یا اجتماعی انجام میشود.
افراد یا مؤسساتی که از ورقههای قرض الحسنه استفاده میکنند، معمولاً متعهد میشوند که پس از گذشت زمان معین، مبلغ مشخص را بدون بهره به صاحب ورقه پس بدهند.
اوراق قرضه چیست؟
اوراق قرضه به شرکتها و سازمانها کمک میکنند تا منابع مالی لازم برای تأمین هزینهها و سرمایهگذاریهای خود را فراهم کنند. اوراق قرضه انواع مختلفی دارند که بر اساس ویژگیهای خاصی مانند نوع صادرکننده، مدت زمان سررسید و شرایط خاص آن ها تقسیمبندی میشوند:
دولتی: این اوراق توسط دولتها برای تأمین مالی برنامهها، پروژهها و هزینههای جاری صادر میشوند. آنها دارای ریسک پایینتری هستند زیرا توسط دولت ضمانت شدهاند.
شرکتی: شرکتها این نوع اوراق را برای تأمین مالی فعالیتها و پروژههای خود منتشر میکنند. ریسک آن ها بیشتر از اوراق قرضه دولتی است اما نرخ بهره بالاتری را ارائه میدهند.
شهرداری: این اوراق توسط شهرداریها و دیگر مقامات محلی برای تأمین مالی پروژههای عمومی مانند ساخت جادهها و مدارس صادر شده و ممکن است از معافیتهای مالیاتی برخوردار باشند.
قابل تبدیل: به دارندگان اجازه میدهند تا اوراق خود را در زمانهای مشخصی به سهام شرکت صادرکننده تبدیل کنند.
بدون کوپن: این اوراق بدون پرداخت بهره دورهای هستند و به جای آن، با تخفیف نسبت به ارزش اسمی منتشر و در سررسید به ارزش اسمی بازپرداخت میشوند.
وابسته به تورم: دارندگان وابسته به تورم بهرهای را پرداخت میکنند که با نرخ آن تنظیم میشود، بنابراین ارزش واقعی سرمایهگذاری حفظ میشود.
تاریخچه اوراق قرضه
تاریخچه اوراق قرضه به قرون وسطی برمی گردد، جایی که این اوراق به عنوان ابزاری برای جمعآوری سرمایه توسط دولتها و شرکتها مورد استفاده قرار میگرفت. اوراق قرضهای که به وسیله شرکت هند شرقی هلند صادر شده است در سال ۱۶۲۳ میلادی، یکی از قدیمیترین نمونههای شناخته شده است.
در ایران، بورس اوراق بهادار در بهمن سال ۱۳۴۶ افتتاح شد و بازار ثانویهای برای معاملات سهام و اوراق قرضه دولتی پدید آمد. با انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بهای اوراق به شدت کاهش یافت و معاملات اوراق قرضه دولتی راکد ماند. پس از تصویب بانکداری بدون ربا در سال ۱۳۶۲، استقراض عمومی از طریق صدور اوراق قرضه دولتی به طور کامل متوقف شد. اوراق قرضه ملی نیز در دوره دوم نخست وزیری دکتر مصدق چاپ شدند که اعتباری دوساله داشتند. سود سالیانه برای این اوراق شش درصد تعیین شده بود.
مشخصات اوراق قرضه
اوراق قرضه دارای مشخصات خاصی هستند که آنها را از سایر ابزارهای مالی متمایز میکند. در ادامه، به برخی از این ویژگیهای کلیدی اشاره میکنم:
ارزش اسمی: مبلغی که در زمان سررسید به دارنده اوراق پرداخت میشود و مبنای محاسبه بهره است.
نرخ کوپن یا نرخ بهره: درصدی از ارزش اسمی که به صورت دورهای (معمولاً سالانه) به دارنده اوراق پرداخت خواهد شد.
تاریخ کوپن: تاریخهایی که در آنها بهره اوراق قرضه به دارندگان پرداخت میشود.
تاریخ سررسید: زمانی که اصل مبلغ اوراق قرضه باید به دارنده بازپرداخت شود.
قیمت اوراق قرضه: قیمتی است که اوراق قرضه در زمان انتشار به فروش میرسند.
اوراق قرضه میتوانند دارای ویژگیهای اضافی مانند قابلیت تبدیل به سهام یا وابستگی به نرخ تورم باشند. همچنین، از نظر مدت زمان سررسید، به سه دسته کوتاه مدت (۱ تا ۵ سال)، میان مدت (۵ تا ۱۰ سال) و بلندمدت (بیش از ۱۰ سال) تقسیم میشوند.
پشتوانه اوراق قرضه
پشتوانه اوراق قرضه به داراییها یا تضمینهایی اشاره دارد که از سرمایهگذاران در برابر ریسک نکول یا عدم پرداخت توسط صادرکننده اوراق محافظت میکند. انواع مختلفی از پشتوانهها برای اوراق قرضه وجود دارد مثلاً اوراق قرضی با پشتوانه رهنی که برای مجموعهای از وامهای مسکن منتشر میشوند و شامل وامهای رهنی مسکونی یا تجاری هستند.
صادرکنندگان این نوع اوراق یک پشتوانه مالی برای سرمایهگذاران در نظر میگیرند که در صورت ورشکستگی شرکت به فروش رسیده و پول حاصل شده بین سرمایهگذاران تقسیم میشود. همچنین پشتوانههای مالی میتوانند شامل داراییهای ملموس مانند املاک، ماشین آلات، یا سایر داراییهای با ارزش شرکت باشند. در برخی موارد، اوراق قرضه ممکن است توسط دولت یا یک نهاد دولتی تضمین شوند که این امر به کاهش ریسک و افزایش جذابیت اوراق برای سرمایهگذاران کمک میکند.
تأیید پشتوانههای مالی معمولاً به عهده سازمانهای نظارتی مانند سازمان بورس و اوراق بهادار است.
ویژگیهای اوراق قرضه
- نوع قرضه: قرضه متغیر یا ثابت
- نرخ بهره: نرخ بهره قرضه
- مدت زمان: مدت زمان تعهد قرضه
- شرایط پرداخت: شرایط پرداخت سود و اصل
- هزینههای مرتبط: هزینههای مربوط به قرضه
- شرایط پایانی: شرایط پایانی و تخلفات
- تضمینات: مواردی مانند تضمینات و تعهدات
هر ورقه قرضه به دلایل خاص خود برای شرایط اعطای قرضه و بازپرداخت مشخص میشود.
سود پرداختی اوراق قرضه به چه صورتی است؟
سود اوراق قرضه معمولاً به صورت دورهای و بر اساس نرخ بهرهای که از قبل تعیین شده است، پرداخت میشود. در صورتی که نرخ بهره ثابت باشد، سود پرداختی در هر دوره زمانی مشخص و ثابت است و معمولاً به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه یا سالانه پرداخت میشود. برای مثال، اگر اوراق قرضهای دارای نرخ بهره ثابت ۵ درصد باشد و ارزش اسمی آن ۱۰۰ هزار تومان باشد، سود پرداختی در هر دوره میتواند ۵۰۰۰ تومان باشد.
در پایان دوره، علاوه بر آخرین پرداخت سود، مبلغ اصلی اوراق قرضه نیز به سرمایهگذار بازپرداخت میشود. اگر نرخ بهره متغیر باشد، سود پرداختی میتواند بر اساس شاخصهای مالی معینی مانند نرخ تورم یا نرخ بهره بازار تغییر کند. در این حالت، سود پرداختی در هر دوره ممکن است متفاوت باشد.
جمع بندی و نتیجه گیری
اوراق قرضه به عنوان یک منبع تأمین سرمایه برای شرکتها عمل میکنند و به آنها امکان میدهند که به دست آوردن وامهای بزرگتر و با شرایط بهتر را فراهم کنند. علاوه بر این، اوراق قرضه به سرمایهگذاران فرصتی برای سرمایهگذاری در بازار مالی و دریافت سود از سرمایهگذاری خود ارائه میدهند.
با توجه به اینکه اوراق قرضه دارای ریسکهای مختلفی هستند، سرمایهگذاران میتوانند با تحلیل و بررسی دقیق شروط و شرایط این اوراق، به تصمیمگیری مناسب برای سرمایهگذاری خود بپردازند. در کل، اوراق قرضه نقش مهمی در بازار مالی دارند و برای شرکتها، سازمانها و سرمایهگذاران فرصتهای بسیاری را فراهم میکنند. از طرف دیگر، استفاده صحیح و مطلوب از این ابزار مالی نیاز به دقت، تحلیل و بررسی دقیق شروط و شرایط آن دارد تا از ریسکهای مختلف جلوگیری شود.
